Η Γαλλική Σχολή Αθηνών

Με αφορμή την έκθεση «Ματιές στην Γαλλική Τέχνη του 20ου αιώνα» του Ιδρύματος Γουλανδρή που έγινε παράλληλα με την έκθεση της Γαλλικής σχολής Αθηνών, παρουσιάζουμε το έργο της. 

(Η παρουσίαση της έκθεσης, εδώ)

Μία παράδοση 150 ετών

Το αρχαιότερο επιστημονικό Ίδρυμα της Γαλλίας στο εξωτερικό

Η Γαλλική Σχολή Αθηνών ιδρύθηκε το 1846 με βασιλικό διάταγμα του Λουδοβίκου-Φιλίππου ως «Σχολή τελειοποίησης της σπουδής της γλώσσας, της ιστορίας και των ελληνικών αρχαιοτήτων». Αποτελεί το παλαιότερο από τα επιστημονικά ιδρύματα της Γαλλίας στο εξωτερικό, αλλά και το αρχαιότερο από τα 18 αρχαιολογικά ινστιτούτα που δραστηριοποιούνται στην Αθήνα. Υπό την επιστημονική κηδεμονία της Académie des inscriptions et belles-lettres, συνιστά δημόσιο ίδρυμα επιστημονικού, πολιτιστικού και επαγγελματικού χαρακτήρα και υπάγεται στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας.

Έρευνα εν εξελίξει

Από το 1985, η Σχολή έχει επεκτείνει το ερευνητικό της πεδίο «στις διάφορες όψεις του αρχαίου, μεσαιωνικού, νεώτερου και σύγχρονου ελληνικού κόσμου» και έχει επιφορτιστεί με τη μελέτη του ελληνικού πολιτισμού και της προϊστορίας στη σύγχρονη εποχή, βασιζόμενη στην αρχαιολογία, την επιγραφική, την ιστορία, την ιστορία της τέχνης, τη γεωγραφία, τη γεωμορφολογία, την κοινωνιολογία και την ανθρωπολογία. Επιπλέον, ως στόχο της έχει θέσει τη χρήση ποικίλων ερευνητικών μέσων (ανασκαφές, ανιχνεύσεις, φυσικοχημικές αναλύσεις, φωτογραμμετρία, αρχεία), καθώς και την εξεύρεση απαντήσεων σε σύγχρονες προβληματικές: αστική αρχαιολογία, μελέτη του παλαιοπεριβάλλοντος, αποκατάσταση και ανάδειξη της κληρονομιάς, ανάλυση των μεταβολών της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.

Ανασκαφές με ιστορία και κύρος  

Η ιστορία της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, που συμπίπτει με τη γέννηση και την ανάπτυξη της αρχαιολογικής εξερεύνησης της Ελλάδας, από τη δεκαετία του 1870 και μετά, χαρακτηρίστηκε από τις ανασκαφές μεγάλων αρχαιολογικών χώρων: η ελληνική κυβέρνηση της ανέθεσε την επιστημονική ευθύνη σημαντικών αρχαιολογικών χώρων (Άργος, Δήλος, Δελφοί, Μάλια, Θάσος), όπου εξακολουθεί και υπάρχει δραστηριότητα μέχρι και σήμερα.

Η Σχολή εξάλλου έχει διεξάγει μία εκατοντάδα ανασκαφές, τόσο στα ελληνικά εδάφη, όσο και στο εξωτερικό. Σήμερα, εμπλέκεται σε μία σειρά δράσεων που εκτυλίσσονται στην Ελλάδα, την Αλβανία και την Κύπρο, ενώ συνεργάζεται με διάφορους θεσμούς (το Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων της Γαλλίας, την Αρχαιολογική Υπηρεσία και την Αρχαιολογική Εταιρεία της Ελλάδας, ευρωπαϊκά πανεπιστήμια) στη Θάσο, το Ντίκιλι Τας, την Ίτανο, τη Δρήρο και την Αμαθούντα. 

Ένα διεθνές δίκτυο ερευνητών

Ένα μεγάλο εργαστήρι διεθνούς έρευνας

Με ανανεωμένες τις αποστολές της και ενισχυμένη την οργάνωση της από το διάταγμα της 11^ης Φεβρουαρίου 2011, η Γαλλική Σχολή Αθηνών συστήνεται σήμερα ως ένα μεγάλο ερευνητικό εργαστήρι, που μετρά πενήντα εργαζόμενους στις διάφορες υπηρεσίες της. Ένα διεθνές δίκτυο, αποτελούμενο από τουλάχιστον τριακόσιους ερευνητές που προέρχονται από πανεπιστήμια, μουσεία ή ερευνητικά κέντρα ολόκληρου του κόσμου, συμβάλλει εξίσου στην πραγματοποίηση των προγραμμάτων της. Στο εξής, η δράση της στηρίζεται πάνω σε τρεις βασικούς άξονες: τη συγκρότηση ενός σώματος επιστημονικών δεδομένων, τη μελέτη και ανάδειξη της κληρονομιάς και τη συνεργασία ανάμεσα στις ανθρωπιστικές και τις φυσικές επιστήμες.

Ένα επιμορφωτικό ινστιτούτο με διεθνή στελέχωση

Η Γαλλική Σχολή Αθηνών προσλαμβάνει, μέσω διαγωνισμού και με διάρκεια ενός ανανεώσιμου έτους, δέκα επιστημονικά μέλη, υποψήφιους διδάκτορες ή διδάκτορες, καθώς και μεταδιδακτορικούς ερευνητές. Η Σχολή απέκτησε πολύ νωρίς ευρωπαϊκή και διεθνή διάσταση, φιλοξενώντας ξένα μέλη, συνήθως Βέλγους, Καναδούς και Ελβετούς, καθώς και υπότροφους (εξήντα υποτροφίες, διάρκειας ενός έως δύο μηνών) πολλών και διαφορετικών εθνικοτήτων: Έλληνες, Ιταλούς, Βραζιλιάνους, Καναδούς, Αιγύπτιους, Πολωνούς ή Βούλγαρους. Το ίδρυμα προσφέρει σε αυτούς τους νέους ερευνητές τόσο θεωρητική, όσο και πρακτική κατάρτιση (σεμινάρια, πρακτική εξάσκηση), καθώς και την επαγγελματική τους ένταξη στα δίκτυα της διεθνούς έρευνας.

Η γαλλική έρευνα στο εξωτερικό   

Μέσα από τα καθ’ ολοκληρίαν δικά της προγράμματα, αλλά και εκείνα που διεξάγει σε συνεργασία με τα Υπουργεία Εξωτερικών Υποθέσεων και Πολιτισμού και το CNRS, η Γαλλική Σχολή Αθηνών διαδραματίζει στρατηγικό ρόλο στη Γαλλία και την Ελλάδα, όσον αφορά στη μελέτη του μεσογειακού και βαλκανικού κόσμου και την ακτινοβολία του ελληνικού πολιτισμού. Το διάταγμα της 11^ης Φεβρουαρίου 2011 ενίσχυσε αυτήν τη διπλή κατεύθυνση του ιδρύματος, εντάσσοντας το στο δίκτυο των πέντε Γαλλικών Σχολών του εξωτερικού (Αθήνας, Ρώμης, Καΐρου, Μαδρίτης και Άπω Ανατολής), μαζί με τις οποίες συμβάλλει στη διεθνοποίηση της γαλλικής έρευνας στις ανθρωπιστικές σπουδές.

Ένα πλούσιο πρόγραμμα επιστημονικών εκδηλώσεων και συναντήσεων

Η Γαλλική Σχολή Αθηνών εξασφαλίζει τη διάδοση των ερευνών της χάρη στις πολυάριθμες επιστημονικές εκδηλώσεις και συναντήσεις (συνέδρια, ημερίδες, διαλέξεις, εργαστήρια, σεμινάρια, εκθέσεις κ.λπ.) που διοργανώνει σε όλη τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους, και οι οποίες προσελκύουν ένα πολυμελές ακροατήριο, από ειδικούς μέχρι και το ευρύ κοινό, ενώ στηρίζονται στη δραστήρια και γόνιμη συνεργασία με τα γαλλικά ή ξένα πανεπιστήμια και μουσεία.  

Εργαλεία μεγάλων επιδόσεων

Ένας φημισμένος εκδοτικός οίκος

Η δημοσίευση και διάθεση των αποτελεσμάτων της έρευνας αποτελούν μία από τις βασικές δραστηριότητες της Σχολής. Μία υπηρεσία επιφορτισμένη με αυτή την αποστολή (δέκα τίτλοι το χρόνο) εξασφαλίζει την έκδοση του περιοδικού της Σχολής (Bulletin de Correspondance Hellénique) και των βιβλίων που περιέχουν τόσο τις διατριβές των νέων ερευνητών, όσο και τις εργασίες που πραγματοποιούνται στις επιστημονικές συναντήσεις και στα πλαίσια των προγραμματισμένων ανασκαφών στους αρχαιολογικούς χώρους (Exploration Archéologique de Délos ή Fouilles de Delphes). Επιπλέον, οι συλλογές Sites et Monuments και Patrimoine photographique φανερώνουν την επιθυμία της Σχολής να παράγει έργα που απευθύνονται σε ένα πιο ευρύ κοινό.

Μία εξαιρετική βιβλιοθήκη

Η βιβλιοθήκη της Σχολής διαθέτει σήμερα 91.000 τίτλους, εκ των οποίων οι 1.800 είναι περιοδικοί. Παρέχοντας ελεύθερη πρόσβαση στους ερευνητές, καλύπτει όλους τους τομείς της αρχαιολογίας και της ιστορίας τέχνης του ελληνικού κόσμου, από την προϊστορική περίοδο έως και τη βυζαντινή εποχή. Εκτός από την αρχαιολογία της Ελλάδας, της λεκάνης της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, εκπροσωπείται εδώ και αυτή της Γαλλίας και των σλαβικών χωρών. Η βιβλιοθήκη αποτελεί εξάλλου μία σημαντική πηγή πληροφοριών για τη σύγχρονη Ελλάδα και τα Βαλκάνια (κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες). Η ενεργητική πολιτική ανταλλαγών (στην οποία εμπλέκονται 320 ελληνικοί και ξένοι θεσμοί) επιτρέπει στη βιβλιοθήκη να διαθέτει μία εξαιρετικά εξειδικευμένη τεκμηρίωση. Επιπλέον, η παλαιότητα ορισμένων συλλογών δίνει στη Σχολή τη δυνατότητα να διεξάγει μια πολιτική ανάδειξης αυτής της κληρονομιάς.

Μία σημαντική πηγή αρχείων

Μετά από τουλάχιστον 160 χρόνια επιστημονικών δραστηριοτήτων, το ίδρυμα διαθέτει μία πλούσια πηγή χειρόγραφων, φωτογραφικών και γραφικών αρχείων που προέρχονται από επιτόπιες έρευνες. Εκτός από τα σημειωματάρια των ανασκαφών, τις αλληλογραφίες και τα υπηρεσιακά σημειώματα, η Σχολή διατηρεί και αξιοποιεί μία φωτοθήκη 620.000 αρνητικών, εκ των οποίων τα 14.000 βρίσκονται σε γυάλινες πλάκες, καθώς και μία πλανοθήκη περίπου 50.000 σχεδίων αρχιτεκτονικής, τοπογραφίας, χαρτογραφίας και αρχαιολογικών αντικειμένων. Εδώ και πολλά χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη μία πολιτική ψηφιοποίησης των αρχείων, η οποία συνοδεύει τη συλλογή και την ασφαλή εναποθήκευση των επιστημονικών δεδομένων που, στο εξής, παράγονται σε ψηφιακή μορφή.  

Διαμονή στους αρχαιολογικούς χώρους   

Η Γαλλική Σχολή Αθηνών διαθέτει 21 κτίρια διασπαρμένα στην Ελλάδα και την Κύπρο. Ο ξενώνας της Σχολής είναι ανοιχτός για όλους εκείνους που η εργασία τούς αναγκάζει να διαμείνουν στην Αθήνα, φιλοξενώντας έτσι περισσότερους από τριακόσιους επισκέπτες το χρόνο. Τα σπίτια των ανασκαφών (7 στο σύνολο) έχουν τη δυνατότητα να υποδεχθούν τα μέλη των επιστημονικών αποστολών που εργάζονται στο πεδίο ή μελετούν το αποθηκευμένο στα αποθέματα των μουσείων ή των αρχαιολογικών χώρων υλικό. Εξοπλισμένα με εξειδικευμένες βιβλιοθήκες, υποδομές πληροφορικής και κοινόχρηστες κατοικίες, τα σπίτια αυτά αποτελούν προνομιακά εργαλεία για την αρχαιολογική έρευνα.

Η καινοτομία στην καρδιά του ιδρύματος

Archimage

Η διαδικτυακή πύλη Archimage δημιουργήθηκε το 2011 και έκτοτε διαρκώς βελτιώνεται και εμπλουτίζεται, παρέχοντας σήμερα ελεύθερη πρόσβαση σε περισσότερες από 60.000 αναφορές του γραφικού και φωτογραφικού αρχείου.

Ψηφιακή βιβλιοθήκη

Η Γαλλική Σχολή Αθηνών έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των ψηφιακών βιβλιοθηκών.

Με το πρόγραμμα CEFAEL (Collections de l’EFA En Ligne), το οποίο συγκεντρώνει το σύνολο των έργων που έχει εκδώσει η Γαλλική Σχολή Αθηνών από το 1877 (περισσότερους από 500 τόμους, ήτοι 250.000 σελίδες), το ίδρυμα προσέφερε μία από τις πρώτες διαδικτυακές εκδοτικές πύλες. Ενσωματώνοντας τις πύλες διάθεσης νέας γενιάς (Persée) και δουλεύοντας με νέες εκδοτικές μορφές, το ίδρυμα συμμετέχει στην εξέλιξη της ανοιχτής επιστημονικής εκδοτικής διαδικασίας. 

Ψηφιακά Σημειωματάρια

Προκειμένου να διευκολύνει τη συλλογή των επιστημονικών δεδομένων που παρουσιάζονται σε ψηφιακή μορφή και να διασφαλίσει την εναποθήκευσή τους σε σωστές συνθήκες ασφάλειας, η Γαλλική Σχολή Αθηνών παρέχει στους ερευνητές διαδικτυακούς χώρους αποθήκευσης. Φιλοξενεί επίσης βάσεις δεδομένων που παράγονται στα πλαίσια προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων από άλλους θεσμούς με τους οποίους συνεργάζεται.

Τα χρονικά των ανασκαφών στο διαδίκτυο

Απαραίτητο εργαλείο για τους ερευνητές όλων των ειδικοτήτων οι οποίοι επιθυμούν να ενημερώνονται για τις πρόσφατες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα και την Κύπρο, τα Χρονικά των Ανασκαφών Online είναι καρπός συνεργασίας της Γαλλικής Σχολής Αθηνών με τη Βρετανική Σχολή Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν ένα εξαιρετικό παράδειγμα διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας.

Από το 2012, η τοπογραφική υπηρεσία της Γαλλικής Σχολής επεξεργάζεται βάσεις δεδομένων με γεωαναφορές (ή Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών), διαδικτυακά προσβάσιμες (Web Mapping), για τους αρχαιολογικούς χώρους, όπου το ίδρυμα αναπτύσσει ερευνητικά προγράμματα.

Βιντεοθήκη

Αυτή η νέα ηλεκτρονική πλατφόρμα, που τέθηκε σε λειτουργία τον Οκτώβριο του 2013, επιτρέπει την ελεύθερη πρόσβαση στις καταγραφές των επιστημονικών εκδηλώσεων της Γαλλικής Σχολής Αθηνών.

Προγράμματα και αναζήτηση χρηματοδοτήσεων

Συγχρηματοδοτήσεις και χορηγίες 

Προκειμένου να υλοποιήσει το σύνολο των αποστολών της, η Γαλλική Σχολή Αθηνών λαμβάνει από το Υπουργείο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας ένα προϋπολογισμένο ποσό το οποίο συμπληρώνεται από συγχρηματοδοτήσεις προερχόμενες από διάφορους γαλλικούς οργανισμούς (πανεπιστήμια, μουσεία, επιτροπή ανασκαφών του Υπουργείου Εξωτερικών Υποθέσεων) ή ελληνικούς (αρχαιολογική υπηρεσία, πανεπιστήμια, τοπικές συλλογικότητες). Αναζητούνται επίσης χρηματοδοτήσεις από εθνικούς φορείς ή ευρωπαϊκές αρχές για την έρευνα. Τέλος, ένα ταμείο επιχορήγησης που άνοιξε το 2013 επιτρέπει την ιδιωτική χρηματοδότηση.

Προγράμματα 

Η Γαλλική Σχολή Αθηνών προτίθεται να αναπτύξει μέσα στα επόμενα χρόνια μία σειρά από προγράμματα (επιμέρους δραστηριότητες ή μακροπρόθεσμα εγχειρήματα), τα οποία προϋποθέτουν την ύπαρξη συγχρηματοδοτήσεων ή εξωτερικών χρηματοδοτήσεων, όπως η εκατονταετηρίδα των Ανασκαφών στους Φιλίππους (2014), η επισκευή και ο εξοπλισμός της αίθουσας διαλέξεων (20132014), η συμμετοχή στην ανασκαφή, τη συντήρηση και την αξιοποίηση αρχαιολογικών χώρων όπως αυτών της Δήλου, των Μαλίων και της Δρήρου, η ανάδειξη της κληρονομίας των παλαιών συλλογών που βρίσκονται στη βιβλιοθήκη, η υποστήριξη των εκδόσεων και η ανάπτυξη του τμήματος αρχείων.

www.efa.gr